Άλκη Ζέη - ένα αφιέρωμα

Στο σημερινό post θέλω να ασχοληθώ με την αγαπημένη συγγραφέα των παιδικών μου χρόνων. Το όνομα αυτής φυσικά δεν είναι άλλο από Άλκη Ζέη. 

Μικρή είχα διαβάσει όλα της (αν δεν μου ξέφυγε κανένα) τα παιδικά βιβλία. Τώρα τελευταία τα θυμήθηκα ξανά και μπορω να πω ότι στεναχωρήθηκα που δεν τα βρήκα στη βιβλιοθήκη στο πατρικό μου (η μητέρα μου τα είχε δωρίσει στην τοπική βιβλιοθήκη). Έτσι αποφάσισα να συμπληρώσω σιγά σιγά τη συλλογή μου και να τα ξαναδιαβάσω σαν ενήλικας πλεον. Στην πορεία βέβαια θέλω να διαβάσω και τα υπόλοιπα βιβλία της. 

Η Άλκη Ζέη γεννήθηκε στην Αθήνα και πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια στη Σάμο, απ’ όπου καταγόταν η μητέρα της.  Όταν άρχισε το σχολείο, η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στο Μαρούσι και στη συνέχεια στην Αθήνα.

Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας.

Η σχέση της με το γράψιμο ξεκίνησε από τα γυμνασιακά της χρόνια, γράφοντας έργα για το κουκλοθέατρο, διηγήματα και νουβέλες, που δημοσιεύονταν σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά. Παράλληλα με το γράψιμο, αγωνίστηκε ενεργά για την ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη δημοκρατία, συμμετέχοντας στο αριστερό κίνημα από τα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα.  Η συμμετοχή της σ’ αυτό τον αγώνα καθόρισε την προσωπική ζωή της.  Από το 1952 μέχρι το 1964 έζησαν μαζί με τον άντρα της, το θεατρικό συγγραφέα Γιώργο Σεβαστίκογλου, σαν πολιτικοί πρόσφυγες στη Σοβιετική Ένωση, αρχικά στην Τασκένδη και ύστερα στη Μόσχα, όπου γεννήθηκαν και τα δυο παιδιά τους.  Επέστρεψαν στην Ελλάδα το ’64 για να ξαναφύγουν το ’67 στο Παρίσι, όπου παρέμειναν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70 λόγω της δικτατορίας.

 Ο καθαρός τρόπος γραφής της, η γλωσσική αρτιότητα, η κριτική στάση απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, το χιούμορ και η διεισδυτική ματιά στα γεγονότα, είναι τα χαρακτηριστικά των έργων της Άλκης Ζέη που το έχουν κάνει να αγαπηθεί από το ελληνικό και το ξένο αναγνωστικό κοινό.  Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα , Το καπλάνι της βιτρίνας και Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου, συμπεριλαμβάνονται στα διαχρονικά ευπώλητα βιβλία (μπεστ σέλλερ) της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.

Εκτός από την Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, τα βιβλία της απευθύνονται κυρίως στα παιδιά και τους εφήβους, πάντα όμως διαβάζονται με μεγάλη ευχαρίστηση και από τους ενήλικες.  Εμπνέονται από προσωπικές της εμπειρίες υφαίνοντας την υπόθεσή τους παράλληλα με ιστορικά γεγονότα.  Τα θέματα που πραγματεύονται είναι καθημερινά και πανανθρώπινα.

Το Καπλάνι της βιτρίνας, το πρώτο της μυθιστόρημα, υπήρξε έργο - σταθμός για την ελληνική παιδική λογοτεχνία και θεωρείται πλέον ένα κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας για παιδιά, με συνεχείς επανεκδόσεις από το 1963 που πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα και πολλές μεταφράσεις και διακρίσεις στο εξωτερικό.  Η Άλκη Ζέη αποτελεί πρέσβειρα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, καθώς το σύνολο του έργου της είναι μεταφρασμένο και κυκλοφορεί σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο.    Η ίδια έχει επίσης μεταφράσει από τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα ρωσικά αρκετά βιβλία, ανάμεσα στα οποία έργα των Τζιάννι Ροντάρι και Βέρα Πανόβα.

(πληροφορίες από το site της συγγραφέα)

Κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην ΕΣΣΔ συνέχισε το γράψιμο και μια σειρά παιδικών διηγημάτων της δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό για τους νέους Νεανική Φωνή. Το πρώτο της μυθιστόρημα, το αυτοβιογραφικό Το καπλάνι της βιτρίνας, γράφτηκε το 1963 ενώ ήταν στη Μόσχα. Αποτελεί, όπως είπαμε, έργο σταθμό στην ελληνική παιδική λογοτεχνία, όντας το πρώτο ίσως παιδικό βιβλίο με πολιτικές αναφορές, πιο συγκεκριμένα στη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά.

Το 1971 ενώ ήταν εξόριστη στο Παρίσι έγραψε τον Μεγάλο περίπατο του Πέτρου, αυτή τη φορά με θέμα την Κατοχή και την απελευθέρωση. Το σημαντικό στα ιστορικά της μυθιστορήματα είναι ότι δεν αποτελούν μια απλή καταγραφή ιστορικών γεγονότων αλλά είναι ζυμωμένα με τα αυτοβιογραφικά βιώματα των ηρώων της.

Μαζί με τη Ζωρζ Σαρή, με την οποία γνωρίζονταν από τα σχολικά τους χρόνια, καθιέρωσε ένα νέο στυλ στο νεανικό μυθιστόρημα, τόσο από την άποψη του ζωντανού, αυτοβιογραφικού ύφους όσο και της εισαγωγής του πολιτικού, κοινωνικού και ιστορικού στοιχείου στο είδος. Το εφηβικό μυθιστόρημα Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της κέρδισε το 2003 το βραβείο εφηβικού μυθιστορήματος του Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (ελληνικό τμήμα της IBBY), ενώ το 2004 η Ζέη ήταν υποψήφια για το βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και το βραβείο Άστριντ Λίντγκρεν λογοτεχνίας. Το Βραβείο Mildred L. Batchelder της απονεμήθηκε για τις εκδόσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες των έργων της Το καπλάνι της βιτρίνας, Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου και Κοντά στις ράγες. Συνολικά τα έργα της Ζέη έχουν μεταφραστεί σε 20 γλώσσες.

Το 2010 τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της και το 2014 αναγορεύτηκε σε επίτιμη διδάκτορα του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για να τιμηθεί με τον τρόπο αυτό η προσφορά και το έργο της στην παιδική λογοτεχνία. Το 2015 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Πατρών.

Το Νοέμβριο κυκλοφόρησε ένα ντοκυμαντέρ για τη ζωή της και το συγγραφικό της έργο με τίτλο Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης. Δεν έχω καταφερει να το δω ακόμα αλλά είναι κάτι που θέλω πολύ. Μπορείτε να δείτε το σχετικό trailer εδώ

Το συγγραφικό έργο της Άλκη Ζέη είναι μεγάλο και αποτελείται κυρίως από παιδικά / εφηβικά βιβλία.

Το καπλάνι της βιτρίνας (1963)

Κοντά στις ράγες  (1966)

Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου (1971)

Αρβυλάκια και γόβες (1975)

Ο θείος Πλάτων (1975)

Κοντά στις ράγες (1977)

Μια Κυριακή του Απρίλη  (1978)

Τα παπούτσια του Αννίβα (1979)

Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα (για ενηλίκους) (1987)

Η μωβ ομπρέλα (1989)

Η Αλίκη στη χώρα των μαρμάρων (1990)

Ό Ψεύτης Παππούς (1992)

Ματίας παιδικό [Ά Κρατικό βραβείο παιδικής λογοτεχνίας το 2001](1993)

Σπανιόλικα Παπούτσια (1994)

Γατοκουβέντες (1996)

Η δωδέκατη γιαγιά και άλλα..  (1998)

Νεανική Φωνή Ο τιμωρός (1999)

Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της (2002)

Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο (2013)

Πόσο θα ζήσεις ακόμα γιαγιά (2017)

Στο επόμενο διάστημα θέλω να διαβάσω τα βιβλία της:

Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο

Ο ψεύτης παππούς

Πόσο ακόμα θα ζήσεις γιαγιά

Και φυσικά για ακόμα μια φορά 

Το καπλάνι της βιτρίνας
(δες το review μου εδώ)

Τα βιβλία της κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.